Bloeiende bermen zijn mooi en worden door veel inwoners van het Geuldal gewaardeerd. Soms worden bermen die vol in bloei staan toch gemaaid. Dit kan veel vragen en onbegrip oproepen. Is dit echt noodzakelijk? En hoe kan het maaibeheer geoptimaliseerd worden?
Als antwoord op de eerste vraag: ja, het maaien van bermen is echt noodzakelijk. De eerste meter van wegbermen moet sowieso vanwege verkeersveiligheid gemaaid worden. Dit zodat er goed zicht blijft en er geen gevaarlijke situaties door overhangende planten ontstaan. Daarnaast is het maaien van de rest van de berm noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de berm niet verruigt met hoog groeiende grassen en soorten zoals brandnetels.
Door het maaien wordt tijdelijk de dominantie doorbroken van hoge soorten, die het best licht kunnen onderscheppen. Hierdoor wordt voorkomen dat lage soorten verdwijnen uit de vegetatie. Door te maaien en het afvoeren van het maaisel worden voedingsstoffen afgevoerd, waardoor soorten die juist minder voedingsstoffen nodig hebben – vaak de lagere en zeldzamere plantensoorten – meer kans hebben. Ook kan maaien zorgen dat een kiemvenster ontstaat waarin de zaden van nieuwe soorten een kans krijgen uit te groeien tot bloeiende planten.
Het maaien van bermen heeft natuurlijk directe negatieve effecten op de hoeveelheid bloemen die er op dat moment beschikbaar zijn, en de aanwezige insecten in de berm. Dit negatieve effect kan beperkt worden door zorgvuldig te kiezen op welke manier gemaaid wordt en door niet alles in één keer te maaien. Maaien en afvoeren heeft hier dan de voorkeur, in plaats van de vegetatie kapot slaan door middel van klepelen. Uit onderzoek in het Boshommellandschap Geuldal blijkt dat gemaaide bermen zich wel redelijk snel herstellen. Na een paar weken staan de planten alweer te bloeien, vaak nog uitbundiger dan voor het maaien. Dit is belangrijk voor bijen en hommels later in het seizoen.
Wegbermen in het Geuldal worden in principe twee keer in het jaar gemaaid, in het voorjaar (in mei/juni/juli) en najaar (augustus/september). Het kan zijn dat de eerste maaibeurt plaats vindt terwijl de bloemen nog volop bloeien. Vaak bepaalt ook het weer of maaiwerkzaamheden eerder of later uitgevoerd moeten worden, afhankelijk van hoe hard de planten groeien. Voorafgaand aan de maaibeurt worden zeldzame soorten geïnventariseerd, en plekken waar omheen gemaaid moet worden gemarkeerd. Daarnaast is gefaseerd maaien een methode om altijd bloeiende bloemen te laten staan. Hierbij wordt eerst de ene kant van de berm gemaaid (in mei), en een aantal weken later de andere kant (in juni).
In zowel de gemeente Valkenburg als Gulpen-Wittem wordt dit aangepaste bermbeheer al toegepast in de wegbermen die onderdeel zijn van het initiatief Boshommellandschap Geuldal, in de gemeente Gulpen-Wittem zelfs al in de hele gemeente. In de gemeente Valkenburg wordt vanaf 2022 in de rest van de bermen in mei en augustus de eerste meter gemaaid, en in oktober de hele berm, om kort de winter in te gaan. Het maaibeheer wordt uitbesteed aan aannemers, die binnen deze planning het werk uitvoeren. In het Boshommellandschap Geuldal meten we de effecten van dit aangepaste bermbeheer door locaties met het gefaseerde beheer te vergelijken met controlelocaties.
Dus, als er een bloemrijke berm gemaaid wordt, bedenk dan dat het maaien noodzakelijk is om de soortenrijkdom te behouden en dat de gemeentes er zo veel mogelijk aan doen om de directe effecten van dit maaien te beperken.
Lees meer in het stuk ‘Maaien Moet!’ van Nature Today, de Veldgids Ecologisch Bermbeheer van FLORON en de Vlinderstichting en het artikel Vlindervriendelijk maaien.